ΕισαγωγήΟ αιφνίδιος καρδιακός θάνατος που σχετίζεται με την άθληση αποτελεί ένα σπάνιο αλλά συνάμα τραγικό συμβάν. Τα θύματα είναι τις περισσότερες φορές νέοι άνθρωποι, φαινομενικά υγιείς, αρκετά συχνά με μια υποκείμενη, αδιάγνωστη καρδιολογική πάθηση. Τίθεται επομένως το εύλογο ερώτημα κατά πόσο μπορούμε να ταυτοποιήσουμε τα άτομα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αιφνιδίου καρδιακού θανάτου και να επέμβουμε έγκαιρα, ώστε να περιορίσουμε το επίπεδο της αθλητικής δραστηριότητας και το φάσμα των σπορ μέσα σε ασφαλή πλαίσια.
ΑιτίεςΟι συνηθέστερες αιτίες αιφνιδίου καρδιακού θανάτου κατά τη διάρκεια της άθλησης περιλαμβάνουν τις κακοήθεις αρρυθμίες, όπως η κοιλιακή ταχυκαρδία ή η κοιλιακή μαρμαρυγή. Υποκείμενες οργανικές καρδιοπάθειες (π.χ. υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, αρρυθμιογόνος δυσπλασία της δεξιάς κοιλίας κ.λ.π.) αυξάνουν τον προαναφερθέντα καρδιολογικό κίνδυνο με τους παρακάτω δύο τρόπους:
- Η παρατεταμένη άσκηση επάγει δομικές αλλοιώσεις (π.χ. ίνωση, διαταραχή της αρχιτεκτονικής δομής του μυοκαρδίου, διάταση δεξιών και αριστερών καρδιακών κοιλοτήτων) σε άτομα με συγκεκριμένη προδιάθεση με αποτέλεσμα την δημιουργία αρρυθμιολογικού υπόβαθρου.
- Οι αυξημένες απαιτήσεις του μυοκαρδίου σε οξυγόνο και ενέργεια προκαλούν μέσω ειδικών μηχανισμών (έκκριση κατεχολαμινών, ηλεκτρολυτικές διαταραχές) την αρρυθμιογένεση σε άτομα με υποκείμενη καρδιοπάθεια.
Καρδιαγγειακά οφέλη της άσκησηςΕίναι αδιαμφισβήτητα τα οφέλη της άσκησης στο καρδιαγγειακό σύστημα καθώς αυτή βοηθά στην ρύθμιση διαφόρων καρδιαγγειακών και μεταβολικών παραμέτρων, όπως της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερίνης, των λιπιδίων και του σακχάρου. Τα διάφορα είδη άσκησης (αερόβια ή αναερόβια, υψηλής ή χαμηλής έντασης) προκαλούν διαφορετικές δομικές-προσαρμοστικές μεταβολές του μυοκαρδίου (αθλητική καρδιά) που πολλές φορές συγχέονται με παθολογικές καρδιακές παθήσεις όπως η υπετροφικής μυοκαρδιοπάθεια και μάλιστα αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τον καρδιολόγο να διακρίνει την μία από την άλλη κλινική οντότητα.
Πρωτόκολλο προαθλητικού καρδιολογικού ελέγχουΤο πρωτόκολλο του προαθλητικού καρδιολογικού ελέγχου περιλαμβάνει:
-την
κλινική εξέταση με την εξέταση των καρδιακών τόνων, την εντόπιση τυχόν φυσημάτων, παθολογικών ήχων ή αρρυθμιών.
-το
ΗΚΓ, όπου πρέπει να γίνει διάκριση των φυσιολογικών παραλλαγών εξαιτίας της άθλησης (π.χ. φλεβοκομβική βραδυκαρδία, πρώιμη επαναπόλωση) από τις ύποπτες ηλεκτροκαρδιογραφικές αλλοιώσεις, που σχετίζονται με κάποια υποκείμενη καρδιολογική πάθηση.
-τον
υπέρηχο καρδιάς, που πρέπει να διενεργείται σε όλους τους αθλητές με ύποπτα ευρήματα στην κλινική εξέταση ή το ΗΚΓ, με ιστορικό αιφνιδίου καρδιακού θανάτου ή αρρυθμιολογικό οικογενειακό ιστορικό (υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια) καθώς και σε αθλητές που ασχολούνται με τον πρωταθλητισμό.
-ειδικές εξετάσεις όπως
μαγνητική καρδιάς όταν απαιτείται λεπτομερέστερος έλεγχος του μυοκαρδίου με βάση τα ευρήματα του λοιπού καρδιολογικού ελέγχου.
Συστάσεις Αμερικάνικης Καρδιολογικής ΕταιρείαςΗ Αμερικάνικη Καρδιολογική εταιρεία έχει προτείνει έναν συγκεκριμένο αλγόριθμο προαθλητικού καρδιολογικού ελέγχου, όπου εξετάζονται συγκεκριμένες παράμετροι του ασθενούς από το ιστορικό, την κλινική εξέταση, το ΗΚΓ και κάποια ειδικά score σε συνδυασμό με παραμέτρους που έχουν να κάνουν με τη δυναμική ή στατική συνιστώσα της άσκησης. Η δυναμική συσνιστώσα έχει να κάνει κατά κύριο λόγο με την κατανάλωση οξυγόνου κατά την διάρκεια της άσκησης.
Στα αθλήματα με αυξημένη δυναμική συνιστώσα κατατάσσονται το ποδόσφαιρο, ο μαραθώνιος, το μπάσκετ και η πυγμαχία.
ΣυμπέρασμαΟ αθλητισμός έχει ευεργετικά οφέλη στο καρδιαγγειακό σύστημα και γενικότερα στη σωματική και ψυχική υγεία του ανθρώπου, αρκεί να έχει προηγηθεί ο απαιτούμενος προαγωνιστικός έλεγχος, που θα ανιχνεύσει τα άτομα με αυξημένο κίνδυνο αιφνιδίου καρδιακού θανάτου, ώστε να τους δοθούν οι κατάλληλες συστάσεις για το είδος της άθλησης που μπορούν να ακολουθήσουν μέσα σε ασφαλή πλαίσια.